Alokacja surowców i kryzys w łańcuchu dostaw

Czym jest alokacja?

Alokacja to sytuacja, w której łańcuch dostaw staje w obliczu nagłego zakłócenia, które wpływa na podaż na niespotykaną dotąd skalę. Nagle wiele firm produkcyjnych jest pozostawiona bez wystarczającej ilości materiałów, surowców, komponentów. Firmy takie nie mogą kontynuować produkcji lub dostarczyć wymaganej przez klientów ostatecznych ilości. Kupujący zaczynają rywalizować o rzadkie materiały, by zapewnić dla siebie odpowiednie ilości kosztem innych. Pojawiają się zagrania z pogranicza hazardu, efekt bicza i słynny dylemat więźnia: współpracować czy nie?

Przykład hazardu w okresie alokacji z życia zwykłego Kowalskiego.

Kowalski jest fanem konsol PlayStation firmy Sony. Od grudnia 2020 trwa premiera najnowszej wersji konsoli, modelu PlayStation 5. Sony, ze względu na braki w zaopatrzeniu w komponenty, nie jest w stanie dostarczyć na rynek wystarczającej liczby egzemplarzy. To, co firma “rzuci” na rynek, jest wykupowane na pniu. Co obserwujemy na rynku:

• pojedynczy klienci koczują na stronach sklepów internetowych, by kupić dla siebie wymarzony egzemplarz konsoli, ale sklep ogłasza brak towaru po 30 sekundach od pojawienia się pozycji
• pojawiają się dedykowane boty zakupowe, szybsze od ludzkiej ręki i oka, wykupują po 6-7 egzemplarzy, by ich właściciel mógł je odsprzedać z zyskiem
• pojawiają się zorganizowane grupy paserów, obstawiające kilka sklepów, realizujące zakupy tam gdzie im się uda być szybszymi, a potem odsprzedają konsole z zyskiem na serwisach aukcyjnych

Efekt?

Ceny na Allegro lub Amazon po 4000PLN, 6000PLN i więcej za sztukę konsoli, gdy oficjalne ceny Sony to 2299PLN. I tak znajdą się osoby potrzebujące, które przepłacą, ale kupią, bo bardzo, bardzo potrzebują mieć już teraz konsolę Playstation 5.

Poniżej wynik ankiety przeprowadzonej przeze mnie na portalu LinkedIn.

Ankieta pokazująca opinię użytkowników portalu Linkedin.

Czy taka sytuacja może mieć miejsce w relacjach business-to-business?

Alokacja. Przykłady takich sytuacji z przeszłości:

2008-2009. Kryzys ekonomiczny to kryzys w łańcuchu dostaw. Alokacja na rynku komponentów elektronicznych.

Rządy na całym świecie rozpoczynają program dotacji, aby ożywić sektor motoryzacyjny. Ich intencją było zwiększenie popytu na małe samochody poprzez zachęty finansowe dla klientów końcowych. W rezultacie gwałtownie wzrósł popyt na małe samochody, zmuszając całe łańcuchy dostaw do dostarczania i produkcji zgodnie z projektem technicznym takich samochodów. Dostawcy elektroniki (przekaźniki, kondensatory, bezpieczniki itp.) nie byli w stanie sprostać zapotrzebowaniu. Poziom 1 i producenci OEM zaczęli konkurować o rzadkie zasoby. Wielu klientów zaczęło sztucznie podnosić prognozy, kupować „na stan/zapas”. Charakterystyczne dla motoryzacji harmonogram eksplodowały w całym łańcuchu dostaw, górę zaczęły brać emocje. Dostawcy musieli zdecydować, którego klienta obsłużyć, a którego popyt pozostawić niezaspokojony.

2010. Kryzys polityczny powoduje kryzys w łańcuchu dostaw. Minerały ziem rzadkich. Chińska kwota eksportowa zmniejszona o 40%.

Chiny kontrolowały 97% łańcucha dostaw wydobycia i produkcji minerałów ziem rzadkich. Świat był całkowicie zależny od chińskich dostawców surowca. W 2010 roku Chiny zdecydowały się radykalnie zmienić reguły w strumieniu wartości. Wcześniej nałożone kwoty eksportowe na rzadkie pierwiastki zostały dodatkowo obniżone o 40%. Wpływ na cenę neodymu (jednego z pierwiastków ziem rzadkich) przedstawia poniższy wykres:

Źródło: Statista

Celem rządu chińskiego było wymuszenie m.in. by zagraniczni producenci magnesów stałych przenieśli produkcję do Chin lub zmuszenia zagranicznych firm do kupowania gotowych magnesów stałych od chińskich producentów. Chcieli poprawić chińską pozycję w całym łańcuchu wartości. Przez kilka lat cały świat był zmuszony kupować w Chinach.

Wyobraź sobie firmę wzorcową w Europie, która nie miała żadnego doświadczenia w zakupach spoza Unii Europejskiej, która nie miała odpowiednich umiejętności zakupowych. Niezbyt przyjemna sytuacja dla zarządzających…

2018. Alokacja a kryzys klimatyczny. Niski poziom wody w rzece w Niemczech.

Niemcy mają dobrze rozwinięty śródlądowy system transportu rzecznego. Ze względu na zmiany klimatyczne Europa coraz częściej jest narażona na powodzie i susze. W 2018 roku jeden z dużych producentów żywic został unieruchomiony z powodu niskiego poziomu wody w rzece, statek z surowcem  ropopochodnym nie mógł przybyć przez kilka tygodni. Podaż takich surowców na rynku w ostatnich latach znacznie się skonsolidowała. Mała liczba producentów kontroluje rynek, a ponadto z powodu kapitałochłonnych procesów, często produkuje z jednej lokalizacji, eksportując na cały świat.

Kupujący, który kupuje plastikowe lub piankowe elementy funkcjonalne ze swojego poziomu, może nawet nie być świadomy takiej sytuacji na poziomie łańcucha wartości -2 lub -3, chyba że jest wyposażony w dobre narzędzia i monitoruje media oraz portale społecznościowe. Ostatecznie dostawca w krytycznym okresie niedoboru (często siła wyższa) musi zdecydować, którego klienta obsłużyć, a którego popyt pozostawić niezaspokojony.

Artykuły z przeszłości na temat problemu w BASF i Thyssenkrupp.

2020-2021. Kryzys zdrowia i pracy. Koronawirus (#covid19) zatrzymuje świat.

W wielu krajach lockdown powoduje zmianę nawyków klientów. Brak możliwości wyjazdu na wakacje, skorzystania z usług napędza popyt na konsole do gier, telefony i ogólnie elektronikę użytkową. Producenci aut wraz ze zmianą legislacyjną w Unii Europejskiej muszą wyprodukować odpowiednią liczbę aut elektrycznych i hybrydowych, by ich gama produktowa odpowiadała prawnym wymaganiom na rynku. Alokacja z końcem roku 2020 na rynkach np. stali, mono- i polimerów stała się faktem. Powoduje ona kłopoty poziom wyżej, czyli w sektorze dostawców komponentów metalowych, elektronicznych, czy komponentów z tworzyw sztucznych.

Widzimy w sektorach motoryzacyjnym, lotniczym, medycznym i elektronicznym, jak porozrywane są łańcuchy dostaw i jak działa zasada naczyń połączonych. Globalne marki jedna po drugiej ogłaszają wstrzymanie produkcji z powodu braku komponentów lub opóźnienia w dostawach.

Co może pomóc w ograniczeniu ryzyka, gdy uderzy w Ciebie alokacja:

• dobrze przeprowadzona analiza rynku i ryzyka w procesie zarządzania kategoriami zakupowymi. komunikowanie z dostawcą wizji i przyszłości biznesu poza MRP i S&OP
• bliska współpraca z dostawą i transparentne prognozy kroczące z logistyki
• dwu a nawet trzykrotnie częstsza komunikacja z dostawcą niż zwykle
  upewnienie się, że jesteś preferowanym klientem. Metoda kija i marchewki w sytuacji alokacji nie działa! Jeśli nie jesteś preferowanym klientem, to nawet jeśli staniesz na przysłowiowych rzęsach, to nic ci nie da
• ustalony proces pomiaru wydajności dostawcy w ramach procesu SRM
• cyfryzacja i nowoczesne podejście do procesu zaopatrzenia
• poszukaj w swoim otoczeniu firm niekonkurujących, które też potrzebują danego surowca. Razem możecie przeskoczyć w hierarchii ważności z poziomy lokalnego dystrybutora, na poziom regionalny a może nawet na bezpośrednią obsługę przez producenta
• szukaj na innych niż zwykle rynkach, w innych regionach. Wykorzystaj spółki zależne by zdobyć materiały